Cumhuriyet kavramı üzerine 

Cumhur kelimesi etimolojik olarak, kalabalık, çoğunluk anlamında kullanılmaktadır. Birleşmek anlamında olan “cem” kelimesi ile ilişkilidir. Dolayısıyla “cumhur” bir şeyin çoğunluğunu ve bir fikirde veya tercihte çoğunluğun birleştiği noktayı ifade eder.

Mesela “cumhûrü’l-ulemâ” dediğimizde 'ulema’nın çoğu' anlamına geldiğini biliyoruz. Etimoloji sözlüklerine göre, 'cümbür cemaat' ifadesi cumhur-cemaat ifadesinden gelir. Dolayısıyla cumhur, halkın kahir ekseriyetinin ortak bir paydada müttefik olması ile mümkündür. Cumhur+ iyet kelimesi ise sonuna gelen (iyet) takısıyla vücud bulur. Halklar’ın çoğunluğunun tercihini esas alarak yönetilmeye cumhuriyet denir. 

İngilizce “Public” kelimesi cumhur kavramına yakındır. Onun için cumhuriyet “Republic” kelimesi ile ifade edilir. Latince “Res Publica” kamusal olan anlamındadır. Cumhuriyet, egemenlik hakkının belli bir kişi veya aileye ait olduğu, monarşi ve oligarşi kavramlarının karşıtı olarak betimlenir. 

Bu arada “halk” kelimesi ise etimolojik olarak “h-l-k” kökünden gelip 'pay edilen kısım' anlamındadır. Bu kullanım Arapça da yoktur. Eski Yunanca, halk anlamina gelen “demos” ise 'bir yere pay edilen kısım' anlamındadır. Dolayısıyla demokrasi, “demos + kratos” yani halkın gücü ve idaresi anlamındadır.  

Monarşi veya daha evvelki kullanımıyla Monokrasi, Mono+ kratos yani tek kişininin güç ve idaresi anlamındaki yönetim şeklidir. Latince “Mono” tek anlamına gelir. Dolayısıyla tek kişinin iradesinin hakim olduğu idari sistemlerdir. 

Kimileyin sistem, isim olarak demokrasi olarak görülse ve idare şekli cumhuriyet gibi isimlendirilse dahi, o sistem içinde tek kişinin siyasi gücü hakim irade ise orada cumhuriyet ve demokrasi kavramları sembolik olmaktan öteye gitmez. Cumhuriyetler'de siyasi liderlerin karizması ve gücü halkın itiraz edebilme ve sorgulayabilme hakkını bloke etmemelidir. 

Oligarşi ise azınlık iktidarı demektir. Eski Yunan’da “oligos” azınlık demektir. Dolayısıyla oligarşi azınlık idaresi anlamına gelir. Küçük ve ayrıcalıklı grupların idareyi sürekli tekellerinde tutmalarına oligarşi denir. Bir hükümet idarede olduğu için seçiliyorsa yani o hükümetin medyası, propaganda araçları, idari mekanizmaları kısaca gücü halk’in bazı şeyleri görmesini engelliyorsa, siyasi ve iktisadi tüm başarısızlıklarına rağmen hala iktidarda olmaya devam ediyorlarsa, o toplumda demokrasi oligarşiye doğru evrilmekte demektir. 

İktidar kelimesi ise k-d-r kökünden gelip güç ve yetki sahibi olmak demektir. Demokrasilerde halkların seçebilme gücüne muktedir olabilmeleri icap eder. Bu iradenin önünde engel olunduğu takdirde, orada demokrasi tecelli etmez. 

Cumhuriyet'in ilk yıllarında, Serbest Cumhuriyet Fırkası döneminde yaşanan olumsuz tecrübelerin, bugün tersinden yaşanması, cumhuriyet sisteminin ruhuna mugayyir bir durum olduğunu söylemek yanlış olmaz. 

Nasıl ki, bir dini cemaat liderinin karizması ve etkisi, kendisini sevenlerin sorgulama kabiliyetlerinin donmasına sebep oluyorsa ve bu güç onları bir şekilde zehirliyorsa, aynı durum, siyasi liderler için de geçerlidir. Etki ve karizma halkı zehirlememelidir. Adalet, liyakat ve hakkaniyet esas olmalıdır. 

Güçlü liderin olduğu bir yerde toplum şahsiyetsizleşip güçsüzleşirse uzun vadede liderin de o halk için yapacağı bir şey kalmaz. 

Tüm bu bilgilerin ışığında, bu 29 Ekim'de, nasıl yönetiliyor olduğumuza siz karar verin !

Selam ve dua ile