Hollanda Göçmenlik ve Vatandaşlık Dairesi (IND), 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren daimi oturma izni başvurusunda bulunan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının bir uyum kontrolüne tabi tutulacağını duyurdu.
Hollanda'daki Türk kökenli kuruluşlar, Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki Ortaklık Anlaşması ile uyumlu olmadığını savunarak karara tepki gösterdi. Avukat ve göç uzmanı İsmet Özkara, bu düzenlemenin hukuka aykırı olduğunu ve konuyu mahkemeye taşıyacaklarını belirtti.

Hükümet, 2025 yılından itibaren uygulanacak olan kararın, “Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının Hollanda ile uyumlaştırılması amacıyla” 2022 yılında hayata geçirileceğini vurguladı.
Dönemin Sosyal işler Bakanı Wouter Koolmees, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına yönelik uyum zorunluluğunu şu sözlerle savunmuştu:

Türkiye’deki Hollanda temsilcilerinde kursa giden Türk vatandaşları, B1 düzeyinde dil bildiklerini ve ülke kültürünü tanıdıklarına ilişiksin bir sınava girmek zorunda. Sınavda başarısız olanlara Hollanda vizesi verilmiyor.

2020 yılına kadar Hollanda tarafından Türk vatandaşlarına İkili anlaşmalar uyarınca istisnai ayrıcalık uygulanıyordu. Türkiye ile eski adı Avrupa Topluluğu olan AB arasında 1963 yılında imzalanan ortaklık anlaşması ve 1970 tarihli katma protokol, Hollanda’da Türk vatandaşlarına yönelik herhangi bir zorunlu dayatmaya izin vermiyor. Ancak Hollanda hükümeti, 2016 yılındaki başarısız darbe girişimi sonrası artan sığınmacı akınını gerekçe göstererek, uyum sınavını gündeme taşıdı.

Hollanda hükümeti, Türkiye’de büyük bir azınlığı oluşturan sığınmacı sorunu dile getirerek, Avrupa Adalet Divanı tarafından 2014 yılında verilen "baskın bir kamu yararı nedeni ile ortaklık anlaşması hükümlerinin ihlal edilebileceği" yönünde karar aldı.
Bu doğrultuda, Türkiye - AB Ortaklık Anlaşması'nın bazı hükümlerini görmezden gelerek bu zorunluluğun getirildiğini bildirdi.

BBC Türkçe’ye konuşan avukat İsmet Özkara’ya göre, daha sonra aile birleşimi ile Hollanda’ya gelecek olan Türk vatandaşlarına uygulanan uyum sınavı zorunluluğunun, Hollanda’da yaşayanları kapsayacak şekilde genişletildiğini ifade etti. Uyum sınavından geçemeyen Hollanda’da yaşayan Türk vatandaşları, 1 Ocak 2025’ten süresiz oturma izin hakları ellerinden alınacak. Bu uygulama Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları açısından büyük olumsuzlukları içerdiğini belirten Özkara’ya, Hollanda’da yasal olarak 5 yıl süre kalan Türk vatandaşları, bu sürenin sonunda kalıcı oturma hakkına sahip olduğunu belirtti. AB genelinde geçerli olan bu süresiz oturum izniyle, kalıcı iş sözleşmesi, kredi, konut edinme gibi AB vatandaşlarına tanınan bütün haklardan yararlanılabiliyor.

Avukat Özkara’ya göre, uyum sınavına girmeyen Türk vatandaşlarına, 3 - 5 yılsa yenilenmesi gereken farklı bir oturum izni verilecek. Bu da kalıcı iş kontratı, kira sözleşmesi ve kredi başvurusu başta olmak üzere birçok konuda Türk vatandaşlarının hak kaybı yaşamasına neden olacak.
Türkiye - AB Ortaklık Anlaşması’nın tek taraflı olarak yürürlükten kaldırılamayacağını altını çizen avukat İsmet Özkara, daha önce bu konuda Hollanda aleyhine açılan üç davanın Türk vatandaşları lehine sonuçlandığını ve bunların onay aşamasında olduğunu ifade etti.

Danıştay gündeminde olan davada yerel mahkeme, Avustralya ve Japonya gibi AB üyesi olmayan ülke vatandaşlarına hiçbir kısıtlama uygulanmadığını söyleyen Avukat Özkara, Danıştay’ın Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına uyum sınavı zorunluluğu getirilmesinin “ayrımcılık olduğuna” karar verdiğini dile getirdi.
Danıştay’ın da bu kararı onanmasını beklediklerini belirten Özkara, 1 Ocak 2025’te yürürlüğe girecek yeni düzenleme için de yasal yollara başvurmaya hazırlanıyor.
Karar nedeniyle Hollanda’yı Avrupa Komisyonu’na şikayet edeceklerini söyleyen Özkara, imza kampanyası ve yürürlüğe girdikten sonra yasa aleyhine bireysel davalarla bu düzenlemeye karşı mücadele edeceklerinin altını çizdi.

Hollanda hükümetinin Türkiye kökenli göçmenler konusundaki danışma organı olan Hollanda Türkler İçin Danışma Kurulu (IOT) Başkanı Zeki Baran da, süresiz oturma izninin uyum sınavına tabi olmasının, 1963 Ankara Anlaşması’nın ihlali anlamına geldiğini söyledi. Baran, bu zorunluluğun kabul edilebilir bir düzenleme olmadığını ve gerekli tüm yasal girişimi başlatacaklarını ifade etti. Ayrıca Zeki Baran, anlaşmanın tarafı olan Türkiye’nin de, bu uygulama karşısında sessiz kalmaması gerektiğini dile getirdi.
"Birçoğunun işi var ve toplumda aktif durumdalar ancak bazılarının Hollandaca ile ilgili sorunları var. Bu nedenle toplumda yollarını bulmakta zorlanıyorlar.”